Đường chỉ báo - Stochastic Oscillator

Đứng ở góc nhìn của dân phân tích kĩ thuật, thị trường chứng khoán được phân thành hai loại: thị trường có xu hướng (trending market) và thị trường dao động (range-bound market). Đây là điều cơ bản nhất nhưng lại là chìa khóa để thành công trong phân tích kĩ thuật. Bởi vì loại thị trường sẽ chỉ ra nhóm công cụ kĩ thuật thích hợp nhất cho nhà đầu tư.

Đứng ở góc nhìn của dân phân tích kĩ thuật, thị trường chứng khoán được phân thành hai loại: thị trường có xu hướng (trending market) và thị trường dao động (range-bound market). Đây là điều cơ bản nhất nhưng lại là chìa khóa để thành công trong phân tích kĩ thuật. Bởi vì loại thị trường sẽ chỉ ra nhóm công cụ kĩ thuật thích hợp nhất cho nhà đầu tư.

Cùng với hai dạng thị trường là hai nhóm công cụ phân tích kĩ thuật: nhóm chỉ số dao động (oscillators) và nhóm chỉ số xu hướng (trend indicators). Các chỉ số thuộc nhóm dao động được tạo ra chủ yếu để dự báo khả năng đảo chiều. Nói cách khác, nhóm chỉ số dao động sẽ cho nhà đầu tư biết khi nào xu hướng hiện hữu của thị trường thực sự “đuối” và có khả năng quay đầu. Nhóm các chỉ số xu hướng thì được dùng để phân tích khả năng tiếp diễn hay đảo chiều của xu hướng đang diễn ra.

Một xu hướng hoặc sẽ tiếp diễn hoặc sẽ đảo chiều. Do đó, chỉ một trong hai nhóm chỉ số kĩ thuật trở nên hiệu quả trong giai đoạn nhất định. Cụ thể, khi thị trường đã tăng mạnh mẽ trong thời gian dài, các chỉ số dao động sẽ giúp nhà đầu tư dự đoán thời điểm đảo chiều và chốt lời ở mức giá tốt nhất trong khi các chỉ số xu hướng lại vẫn cho dấu hiệu tăng nên không nói lên điều gì rõ ràng.

Trong thời kì kinh tế như hiện nay, việc xác định điểm mua vào/bán ra rất được nhiều nhà đầu tư quan tâm do thị trường khó có thể tăng mạnh trong nhiều phiên liên tiếp. Ra vào đúng lúc phải dựa trên quan sát tâm lý thị trường cũng như phân tích kĩ thuật. Stochastic là một công cụ kĩ thuật khá hiệu quả hỗ trợ nhà đầu tư đưa ra quyết định trên.

Stochastic Oscillator, được George Lane giới thiệu vào những năm 1950, trên cơ bản là sự so sánh giá đóng cửa hiện tại với biên độ giá cao nhất – thấp nhất trong một khoảng thời gian nhất định. Stochastic gồm có 3 loại: slow, fast và full. Do full stochastic không được sử dụng phổ biến nên không đi vào chi tiết trong bài viết này.

Stochastic gồm hai đường là %K và %D.

Fast stochastic gồm “%K fast” và “%D fast”.

Slow stochastic gồm “%K slow” và “%D slow”.

%D được tính bằng cách lấy trung bình động ngắn hạn của %K.

Quan sát các biểu đồ kĩ thuật, nhà đầu tư sẽ nhận thấy đi kèm với %K, %D là hai từ “slow” và “fast”, thể hiện độ nhạy với thay đổi giá của hai đường nói trên. Quy trình tính toán của stochastic khá phức tạp so với các chỉ số khác cùng loại. Nói một cách tổng quát, %K fast sẽ được tính đầu tiên bằng công thức dưới đây với n là số ngày giao dịch. Sau khi có được %K fast, nhà đầu tư có thể lần lượt tính toán %D fast và slow stochastic bằng công thức trung bình động (moving average).

Công thức tính %K trong cách tính chỉ số Stochastis

%K và %D sẽ dao động trong khoảng 0 đến 100. Dựa trên lý thuyết mà nói, khi stochastic đạt trên 80, thị trường đã đi vào vùng mua quá (overbought).

Ngược lại, thị trường sẽ rơi vào tình trạng bán quá (oversold) khi stochastic xuống dưới mốc 20. Trên thực tế, giá vẫn có thể tiếp tục duy trì xu hướng dù stochastic đã đi vào vùng mua quá hay bán quá.

Hình 01 - Ví dụ về đường Stochastic trong vùng mua quá

Đối với thị trường chứng khoán Việt Nam, nhà đầu tư nên chọn sử dụng “%K slow” của slow stochastic. Fast stochastic có khả năng đưa ra những tín hiệu sớm hơn và cũng vì vậy mà rủi ro sai lệch cũng sẽ cao hơn. Thêm vào đó, thay vì chốt lời khi stochastic đi vào vùng mua quá, nhà đầu tư có thể chờ đến khi đường %K quay đầu đi xuống khỏi vùng này. Tương tự, nhà đầu tư sẽ mua vào khi stochastic từ dưới vùng bán quá đi lên khỏi mốc 20. Nếu nhà đầu tư tìm kiếm yếu tố khẳng định các tín hiệu trên thì có thể quan sát sự giao nhau của hai đường %K slow và %D slow.

Hình 02 - Ví dụ về đường Slow Stochastic với cổ phiếu BMP

Ngoài ra, một số quan điểm cho rằng khi stochastic giảm từ vùng mua quá xuống nhưng đột ngột quay đầu thì nhà đầu tư nên xem xét mua vào. Áp dụng cho xu hướng tăng, nhà đầu tư có thể chốt lời nếu stochastic đột ngột giảm sau khi tăng mạnh từ dưới vùng bán quá (xem hình H.1). Như đã đề cập trong các bài viết phân tích kĩ thuật trước đây, nhà đầu tư phải lưu ý yếu tố T+3 trước khi tham gia hoặc thoát ra thị trường đang tăng/giảm mạnh. Stochastic đảo chiều đột ngột nhưng liệu giá đóng cửa T+4 có cao hơn giá mua vào hiện tại?

Phân tích kĩ thuật là quá trình tổng hợp dữ liệu lịch sử để dự báo các khả năng trong tương lai mà chưa có yếu tố con người. Vì vậy, nhà đầu tư cần kết hợp các tín hiệu kỹ thuật với sự am hiểu thị trường để đưa ra quyết định chính xác nhất.

Mr Trịnh (sưu tập)